حسن هدایت سازنده سریال «کارآگاه» در مصاحبه‌ای جدید به نکات جالبی درباره این که چرا هنوز هم سینمای ایران نمی تواند در حوزه سینما آثار تاریخی جذاب و درخور توجهی تولید کند اشاره می‌کند. هدایت در بخشی از این گفتوگو از فیلم «محمد رسول الله» مجید مجیدی و سریال «سال‌های مشروطه» محمدرضا ورزی انتقاد کرده است.
هدایت در ابتدای گفت و‌گوی خود که با «شرق» و به بهانه سالروز انقلاب مشروطه انجام داده از دو دلیل مهم نام می‌برد که باعث شده سینمای ایران در نمایش روایت‌های تاریخی موفق نباشد اول فقر امکانات و دوم اعمال نگاه‌های جهت‌دار از سوی مسئولان و متولیان بر سینماگران؛ چه بعد و چه قبل از انقلاب. البته هدایت معتقد است منظورش از نگاه جهت‌دار ربطی به مفهوم کلمه سانسور ندارد: «سانسور، مفهوم مستقیم و تندی دارد. درحالی‌که منظور من نگاه جهت‌داری است که از سوی متولیان بر پیکره فیلم‌نامه‌ها جاری و ساری می‌شود و به‌مرور در روند داستان متوجه می‌شویم و نمی‌توان بر آن نام سانسور نهاد. به‌طور مثال در فیلم‌های قبل از انقلاب پادشاهان به هر شکلی و متعلق به هر دوره‌ای نظیر شاه‌عباس، ناصرالدین شاه، کوروش و... باید مثبت شخصیت‌پردازی می‌شدند. اما بعد از انقلاب شخصیت‌پردازی و تصاویر پادشاهان باید منفی باشد. حتی اگر پادشاهی مانند کوروش باشد که به کنایه یا با نام مستعار در قرآن کریم از او به اسم «ذوالقرنین» یاد شده است.»
به گفته کارگردان مجموعه تلویزیونی «کاراگاه» نگاه‌های جهت‌دار تاریخ باعث مخدوش شدن تاریخ می شود و فیلم‌ساز ناچار است از روایت دستِ اول تاریخی و درست بگذرد. او در ادامه به ساخت سریال «سال‌های مشروطه» اشاره می‌کند و آن را تنها سریالی می‌داند که به‌طور مستقیم به مسائل حاد دوره مشروطه پرداخته که البته نظر او درباره سریال ورزی جالب است: «این سریال نه از جنبه بصری و نه از نظر بیان تاریخی درست، از اعتبار لازم برخوردار نبود! یعنی هم از نقطه‌نظر زیبایی‌شناسی و هم از دریچه نگاه موشکافانه تاریخ، مخدوش بود.»
این کارگردان منظور خود از مخدوش بودن وجوه تاریخی آثاری را که مستقیم و غیر مستقیم به مشروطه می‌پردازند، چنین عنوان می‌کند: «یکی از معضلاتی که در روایت آن دوره تاریخی خاص دیده می‌شود، تقابل مشروطه و مشروعه است. به عبارت دقیق‌تر آیات عظامی مانند آخوند خراسانی و طباطبایی، از رهبران مبارز مذهبی شیعه، با مشروطه موافق بودند. درحالی‌که مرحوم شیخ فضل‌الله نوری با آن مخالفت کردند.» هدایت اما نظر جالبی هم در مورد فیلم «ستارخان» به کارگردانی زنده یاد علی حاتمی دارد: «این فیلم در حقیقت بخشی از مشروطه را در نظر گرفت و اصلا بیشتر بستری بود تا شخصیت «ستارخان» را به تصویر بکشد. نکته مهم دیگر این است که حتی در کتاب‌های تاریخی ما شاهد روایت‌های کج و کوله از آن مقطع هستیم!»
کارگردان «چشم شیطان» درباره اینکه کارگردان‌هایی مثل زنده یاد علی حاتمی که بیشتر از ترکیب و تخیل و شناخت خود از یک مقطه تاریخی برای روایت داستان فیلم خود استفاده کرده‌اند هم می‌گوید: «فیلم‌سازان بزرگی مثل مرحوم حاتمی بحث تاریخی صرف نداشتند. یعنی در واقع رمان تاریخی می‌نوشتند. آن‌ها به جای کلام از تصویر استفاده می‌کردند و روایت و نگاه خودشان را در آن بستر تاریخی در معرض دید عموم قرار می‌دادند. درحالی‌که مسئله اصلی‌شان، صحت و سقم تاریخ نبود.»
با این حال هدایت معتقد است با اینکه سینما کتاب تاریخ نیست اما نمی تواند تاریخ را جعل کند و دلیل اینکه فیلم‌ساز نباید در اثر خود دست به چینین کاری بزند را هم این گونه توضیح می‌دهد: «از قدیم‌الایام گفته‌اند تاریخ، شریف‌ترین علم است. درحالی‌که درباره علم‌بودن تاریخ باید بحث کرد. اما نکته دیگری در این جمله نهفته است که اساسا تاریخ به این دلیل که انسان‌ها را با اشتباهات گذشتگان آشنا می‌کند، شرافت دارد. من همیشه و همواره این جمله را تکرار کرده‌ام که «بزرگ‌ترین درسی که تاریخ می‌دهد، این است که هیچ‌کس از تاریخ درس نمی‌گیرد». اگر متولیان و مسئولان هر کشوری با درس از تاریخ، اشتباهات گذشتگان را تکرار نمی‌کردند، الان وضعیت جهان این‌گونه نبود! درحقیقت تاریخ از این نظر به بشر خدمت بزرگی می‌کند. اما اغلب از آن غافلیم.»
او در بخش پایانی صحبت‌هایش به نمونه مهمی از فیلم های سینمای ایران یعنی فیلم «محمد رسول الله» مجید مجیدی اشاره می‌کند که در آن تاریخ به درستی بیان نشده و همین باعث شده کلیت آن از سوی برخی زیر سوال برود: «سال گذشته یکی از پرخرج‌ترین فیلم‌های سینمای ایران به نمایش درآمد به نام «حضرت محمد(ص)». بدون تعارف باید بگویم ٨٠ درصد وقایع فیلم ریشه در تاریخ نداشت و اگر توجه کنید برخی از علمای اهل سنت به فیلم واکنش نشان دادند. نه به دلیل روایتِ تاریخی ما ایرانی‌ها، بلکه به خیال‌پردازی‌های غیرموجه فیلم معترض بودند. به عبارت دقیق‌تر فیلم حضرت مسیح (ع) را به تصویر کشیده بود تا پیامبر بزرگ اسلام را. وقتی تاریخ نقض و مخدوش می‌شود، قطعا کلیت یک فیلم زیر سؤال می‌رود.»
9411
