آی سینما: منیژه حکمت تهیه‌کننده و کارگردان سینمای ایران به تازگی در برنامه اینترنتی «آبان» روبرو آزاده نامداری نشسته و حرف‌های تند و تیزی درباره وضعیت سینمای ایران زده است. او به صراحت به فساد و دورویی در ساختار دولتی اشاره می‌کند و خواستار شفاف شدن بودجه‌های خرج شده از سوی فارابی و موسسه رسانه‌های تصویری است، این سینماگر دولت یازدهم را بدترین دوران کاری‌اش می‌داند و معتقد است در دوره جواد شمقدری به مراتب شرایط بهتری داشته است.

منیژه حکمت در ابتدای این گفت‌وگو خود را یک شهروند ایرانی می‌داند که خواستار حقوق اولیه و کرامت انسانی است، او همچنین از مطالبه حقوقش به عنوان یک مادر، شهروند و فعال مدنی می‌گوید که در صورت برآورده نشدن آن‌ها اعتراض خواهد کرد.

حکمت همچنین با اشاره به این‌که در سینما دو حرفه به عنوان کارگردان و تهیه‌کننده دارد این حرفه را به روانشناسی و مردم‌شناسی مرتبط می‌داند و درباره دلیل دوری‌اش از کارگردانی با توجهی که به مسائل اجتماعی دارد، می‌گوید: «جفت پا نمی‌توان وارد مسائل اجتماعی شد که بگویید من حالا می‌خواهم این فیلم را بسازم، این اتفاق از سینمای اجتماعی، مردم‌شناسی، روانشناسی و جامعه‌شناسی منشعب می‌شود که با دیدگاه خود فیلمساز مخلوط می‌شود و باید ترکیب خوبی از آب درآید و اثرگذاری خوبی داشته باشد.»

حکمت در پاسخ به این‌که فیلم «زندان زنان» را بیشتر فیلمی زنانه می‌داند یا سیاسی، می‌گوید: «من به خاطر این فیلم بسیار اذیت شدم و حتی مدتی لرزش دست داشتم، آنقدر در آن زمان بی‌مهری دیدم و به قدری آزار دیدم و اذیت شدم که فکر می‌کنم می‌خواستند مرا به مرحله‌ای برسانند که من از این فیلم بگذرم و فیلم را نابود کنند که البته نمی‌دانم چرا؟ واقعا نمی‌دانم.»

او توضیحاتش دراین‌باره را این‌طور ادامه می‌دهد: «ببینید یا من در قبال جامعه‌ام یا مسئولم یا مسئول نیستم، من یک مقطعی از کشورم را در زندان دیدم؛ تمامش بر اساس تحقیقات بود و حتی مسئولان زندان باورشان نمی‌شد که من بازیگر آورده‌ام فکر می‌کردند من از زندانی‌ها استفاده کرده‌ام. وقتی زندان ایران به سمت جوان‌گرایی می‌رود وقتی به سمت کانون اصلاح تربیت می‌رویم وقتی یک‌ونیم میلیون نفر معتاد داریم و چنین آمارهایی درباره فحشا وجود دارد، وقتی مدام می‌خواهیم آشغال‌هایمان را بریزیم زیر فرش؛ حالا این فرش از این زباله‌ها بالا آمده است و از زیر می‌‌پوسد، تمام این گره‌ها می‌پوسد... آشغال‌هایمان را مدام آن زیر نریزیم. این مسئولیت من بود که هشدار بدهم، یادم است همان موقع در زمان اکرانش دوستی از روابط عمومی قوه قضاییه به من زنگ زد و گفت بعد از اکران یک مدت آمار در این‌باره پایین آمده است که گفتم خب اعلام کنید اما گفت نمی‌شود.»

شکاف عمیق در خودی و غیر خودی بودن است

او در پاسخ به این‌که چرا زنان کمپین یا حرکتی در اعتراض شکل نمی‌دهند و چرا اصلا خانم‌ها با هم بدند؟ می‌گوید: «درمیان ما سینماگران آن نگاه جنسیتی در شکل مدیریتی وجود ندارد که کارگردان مرد برتر از کارگردان زن است و شاید گاهی ما بیشتر حقمان را می‌گیریم و چنین چیزی نیست واقعا، اما شکاف عمیق آن‌جایی است که خودی و غیرخودی است. مدیر فرهنگی می‌گوید آن‌کسی که فکر و نظر من را می‌سازد برای من ارجح است و امکانات مال اوست، شما فکر مرا نمی‌سازید چون خودتان فکر دارید خب امکانات هم ندارید؛ مشکل اینجاست. تفاوت زن و مرد نیست بلکه نسبت به تفکر است.»

او به طور کلی در این‌باره می‌گوید: «مشکل ما ساختاری است. من خیلی متاسفم و با صدای بلند اعلام می‌کنم هر مدیری که آمد فامیل‌هایش را آورد و تهیه‌کننده سینما کرد، از یک جایگاهی آمده بود که نه می‌دانست فرهنگ چیست نه سینما چیست و می‌دید که ما خانواده بودیم، سینما یک خانواده بود، همه روی هم تعصب داشتیم؛ آدم‌های غیری را وارد این سینما کردند با بزرگترین سمت‌ها و پول‌های عجیب و غریب به آن‌ها دادند و فکر کردند آمده‌اند در یک فضای آزاد و حالا این پوزیشن تهیه‌کننده و کارگردان را هم با تعظیم به آن‌ها داده‌اند و می‌توانند یک نگاه نامحرمی هم به دختران و زنان ما داشته‌ باشند یا حتی این اجازه را به خودشان بدهند که تجدید فراش کنند یا ارتباطات عجیب و غریب بگیرند.»

 در ادامه حکمت به فعالیت پگاه آهنگرانی دخترش و حمایت از او اشاره می‌کند و در مقایسه با مدیرانی که اطرافیان خود را وارد سینما کرده‌اند می‌گوید: «ما همیشه شهروند درجه دو به حساب می‌آمدیم گاهی اصلاح‌طلب و روشنفکرها می‌آیند ولی فرقی نمی‌کند که‌ آقای احمدی‌نژاد بیاید یا آقای جنتی، این‌ها هستند و امکانات مال این‌هاست فقط عوض می‌شوند، از ارشاد می‌روند حوزه هنری، از حوزه هنری می‌روند شهرداری و...»

فکر نکنند ما احمقیم!

او با اشاره به این‌که هیچ‌وقت نهادهای دولتی مثل حوزه هنری از او حمایت نکرده‌اند می‌گوید: «من هیچ‌وقت احساس امنیت نکرده‌ام، چیزی هست که من هیچ‌جا نگفته‌ام من دوران بیماری‌ام بود چندین ماه کار نکردم و تقاضای یک وام کوچک از ارشاد کردم در حالی که می‌دانم در ارشاد چه پول‌هایی کجاها خرج می‌شود، خیلی بد است که فکر کنند ما احمقیم. ما حیا داریم ما کلیت ماجرا را به جزئیات ترجیح می‌دهیم و می‌خواهیم سینمایمان همیشه افتخار آفرین باشد، اگر به رو نمی‌آوریم فکر نکنند که ما احمقیم، ما می‌دانیم بودجه‌ها کجا هزینه می‌شود، این‌ حق طبیعی است و آقای رئیس جمهور هم گفتند. ما در این 10 ساله مدام می‌گوییم بنیاد فارابی و رسانه‌های تصویری و... اعلام کنند چه پول‌هایی به چه اشخاصی داده‌اند، هیچ‌وقت این بیرون نیامده است، برای این‌که آن حلقه دوستان همیشه باید باشد، درد دارد ولی دیگر از ما گذشته است و عادت کرده‌ایم و این خیلی بد است که عادت کنیم. این شرایط کاری و زندگی ماست گاهی رخوت ایجاد می‌کند و آدم ترجیح می‌دهد به غار خودش برود، از این فساد و دورویی می‌خواهی بالا بیاوری.»

حکمت با اشاره به این‌که سی و پنج سال مدیران با سینماگران این‌کار را کرده‌اند و آن‌ها هم دیگر عادت کرده‌اند ادامه می‌دهد: «برایمان فیلمسازی سخت است، بودجه تامین کردن، پروانه گرفتن و آن شورای پروانه نمایش که هرکس درونش است سانسورچی است، هرکس... و بر اساس خوش‌خدمتی به مدیران عمل می‌کند که بتواند امکانات ویژه‌ای در جای دیگر بگیرد، ما همه این‌ها را می‌دانیم و می‌دانید کجا بد است و درد دارد؟ آن‌جا که مدیران فرهنگی فکر می‌کنند ما نمی‌دانیم. خودشان کبکند و سرشان را زیر برف کرده‌اند. از این موضوع بگذریم و به وجدان خودشان واگذار کنیم فقط این‌ نکته که فکر نکنند ما احمقیم. حتی مردم هم می‌فهمند و همه می‌فهمند. این مدیران و حلقه دوستانشان هستند که نمی‌فهمند.»

جای گلشیفته به اندازه یک اقیانوس در سینمای ما خالی است

او در ادامه پس از صحبت‌های کوتاهی درباره دخترش پگاه آهنگرانی، درباره رفتن گلشیفته فراهانی نیز این‌طور گفت: «خب اذیت می‌کنند. آن‌هایی که این بچه‌ها را اذیت می‌کنند روحیه آن‌ها را بشناسند، ما باری به هرجهت بچه‌هایمان را بزرگ نکرده‌ایم، گلشیفته فراهانی فامیل ماست. حتی وقتی که بچه بود من او را با خانواده‌اش می‌دیدیم و این‌ها همه می‌توانستند افتخارآفرینی‌هایی برای کشورمان داشته باشند و حالا برای کشورهای دیگری دارند.»

او در پاسخ به این‌که او را حیف شده می‌داند؟ می‌گوید: «گلشیفته دختر باهوشی است و می‌داند چه کار می‌کند از این نظر حیف که ما او را نداریم، جای او به اندازه یک اقیانوس در سینمای ما خالی است.»

او همه فیلم‌ها و نقش‌های این بازیگر را خوب می‌داند و ادامه می‌دهد: «ما از دستشان می‌دهیم ما بچه‌هایمان را از دست می‌دهیم. ما مسئولیم و ما باید محاکمه شویم.»

در ادامه بحث به سوسن تسلیمی و رفتن او نیز کشیده می‌شود که حکمت می‌گوید: «این مسئله مربوط به مدیران آن دوره می‌شود که می‌گفتند گنجشک ماده هم نباید از بالای ارشاد و حوزه هنری رد شود، حتی پشه ماده. حالا خودشان و بچه‌هایشان هم شده‌اند روشنفکر، فقط یک عده در به در و آواره شدند و ما یک انسان‌هایی را از دست دادیم که مدام باید بگوییم حیف.»

او حرف‌هایش را این‌طور ادامه می‌دهد: «یک عده در یک جایگاه‌هایی نشسته‌اند که به خودشان حق می‌دهند ما را تحقیر کنند. تا یک جایی ما این تحقیرها را می‌پذیریم بعد از آن می‌گذاریم می‌رویم. خب این‌ها همه سرمایه‌های ما هستند، سرمایه‌های کشورمان هستند بعد با دلخوری هم می‌روند. کم کسی هست که می‌تواند تحمل کند حالا شاید این نگرش را دارد که این نیز بگذرد، ما مسئولیم و ما از دست می‌دهیم.»

دوران آقای روحانی بدترین دوران کاری من است

حکمت که در دوران انتخابات از حسن روحانی رئیس دولت فعلی بسیار حمایت کرده بود، در این‌باره نیز می‌گوید: «دوران آقای روحانی بدترین دوران کاری من بود، من در دوره قبل که خیلی مشکلات داشتم به مراتب شرایطم بهتر بوده است. قبلا هم گفته‌ام و چرایش را باید آن‌طرف جست‌وجو کرد، ما خودمان را در این دولت مسئول می‌دانستیم و حتی به جاهایی که دستمان می‌رسید گوشزد کرده‌ایم البته الان که دستمان به جایی نمی‌رسد. گوشزد کردیم که نگذارید مردم ناامید شوند.»

این سینماگر که اصلا مسئله‌ای مثل تحت فشار بودن را توجیه خوبی برای بی توجهی دولت یازدهم به حوزه فرهنگ نمی‌داند می‌گوید: «اصلا قائل به این نیستم که کاری نکنیم و بگوییم فشار هست. چه فشاری روی آن‌هاست؟ چه مشکلاتی داشتند؟ دوران احمدی‌نژاد متفاوت بوده همه دولت‌ها این مشکلات را داشته‌اند، هر مدیری یک حلقه از دوستانش را کنارش گذاشته است و بده بستانی با آن‌ها دارند، بقیه مردم چه ارتباطی با این دولت دارند، روابط عمومی‌هایشان چه کسانی هستند؟ روابط عمومی‌های آن‌ها حلقه اتصال دولت با مردم هستند، چه مشارکتی را از مردم خواسته‌اند؟ کنسرت مسئله‌مان است، سینما مسئله‌مان است، فیلم‌های توقیفی مسئله‌مان است، مسئله ما بزرگ‌تر از این‌هاست.»

حکمت که می‌خواهد رئیس جمهور پای شعارهایش بایستد می‌گوید انتخاب و حمایت او از روحانی انتخابی بین بد و بدتر بوده است و ادامه می‌دهد: «تعداد فیلم‌هایی که این دوره ممنوع شد به مراتب از دوره آقای شمقدری بیشتر است. باید و نباید‌ها در شورای پروانه ساخت (فیلمنامه خواندن) به مراتب بیشتر است.»

او در پایان این گفت‌وگو بهترین فیلمش را «سه زن» می‌داند و خبر می‌دهد که دو فیلم در دست ساخت دارد.

9413